4 november 2018, update 22 april 2019
Het woord competentie stamt af van het woord competent dat bekwaam of bevoegd betekent. In relatie tot werk wordt met een competentie bedoeld dat je in staat bent om een bepaalde taak goed uit te voeren of om een probleem op te lossen. Voor de meeste beroepen dien je over verschillende competenties te beschikken. Het aantal competenties dat je kunt onderscheiden is heel groot.
Een competentie houdt dus in dat je een bepaalde taak goed weet uit voeren of dat je in staat bent om een probleem op te lossen. Als vrachtwagenchauffeur dien je bijvoorbeeld over andere competenties te beschikken dan als programmeur of verpleger. Je kunt daarbij onderscheid maken tussen twee verschillende soorten competenties; vakspecifieke en generieke competenties.
Veel competenties zijn vakspecifiek, ook wel beroepspecifiek genoemd. Vakspecifieke competenties heb je alleen nodig voor een bepaald beroep. Een kapper moet bijvoorbeeld goed kunnen knippen en weten hoe je verschillende haarsoorten moet behandelen. En een Java programmeur moet kunnen programmeren in programmeertaal Java. Beroepspecifieke competenties leer je vaak via opleidingen en traingingen of al doende door het opdoen van werkervaring. Ben je benieuwd naar welke vakspecifieke competenties nu veel vraag is? Bekijk dan het overzicht met kansrijke opleidingen.
Sommige competenties zijn echter minder vakspecifiek en kunnen ook zeer gewenst zijn in andere beroepen. Dit worden generieke competenties genoemd. Als jij als kapper bijvoorbeeld makkelijk contact maakt met klanten en je daardoor meer producten verkoopt, zou je ook een goede verkoper of vertegenwoordiger kunnen zijn. En als Java programmeur ben je waarschijnlijk ook analytisch ingesteld en kun je logisch nadenken. Eigenschappen die ook in tal van andere functies als zeer waardevol worden ervaren. Met name deze laatste zogenaamde generieke competenties zijn interessant als je een carrièreswitch maakt. Een overzicht met 50 belangrijkste generieke competenties staan in de volgende competentielijst.
De mate waarin je een competentie kunt leren wordt ook wel de ontwikkelbaarheid van een competentie genoemd. De ontwikkelbaarheid van een competentie wordt bepaald door drie factoren. Deze zijn intelligentie, persoonlijkheid en fysieke gesteldheid. Intelligentie en persoonlijkheid zijn bij iedereen vrij stabiel. Intelligentie ligt na je middelbareschooltijd min of meer vast. Dit geldt ook voor een groot gedeelte van je persoonlijkheid. Je intelligentieniveau en je persoonlijkheid zijn dus bepalend voor de mate waarin je sommige competenties kunt leren. Voor zogenaamde zware beroepen geldt dat de ontwikkelbaarheid van competenties ook bepaald kan worden door je fysieke gesteldheid. Ouderen of mensen met een fysieke handicap zullen moeite hebben om sommige fysieke competenties eigen te maken of uit te blijven voeren. Als competenties nauw samenhangen met persoonlijkheid, intelligentie of fysieke gesteldheid dan betekent dat ontwikkelbaarheid moeilijk is of wordt begrensd. Toch kan je vaak door het aanleren van technieken en het opbouwen van ervaring heel ver komen met het ontwikkelen van dergelijke competenties.
100 jaar gelden werkte de meeste mensen nog op het land of in de fabrieken en was het van belang dat je fysiek sterk was om het zware werk te kunnen verrichten. Tegenwoordig werken de meeste mensen in dienstverlenende beroepen waarbij het minder belangrijk is dat je bijvoorbeeld zware spullen kunt tillen of veel moet bewegen. Maar welke competenties worden in de toekomst belangrijk? Met de komst van robots en artificiële intelligentie ontstaat er weer behoeft aan andere competenties. Veel beroepen en bijbehorende werkzaamheden zullen worden overgenomen door robots. Ook veel banen op kantoor zullen verdwijnen. Met name op het gebied van administratie en controle. Maar de robotisering creëert ook weer nieuw werk. Dat zie je nu al gebeuren door de komst van veel nieuwe beroepen op het gebied van internet en nieuwe media. Daarnaast zullen mensen voorlopig ook onvervangbaar zijn op het gebied van sociale en creatieve competenties. Naast creativiteit en samenwerken blijken er nog vier andere competenties toekomstbestendig te zijn. Wil je weten welke dat zijn? Bekijk dan het overzicht met 6 competenties van de toekomst.
Gerenommeerde organisaties als Kennisnet (die scholen adviseert op het gebied van ICT) en het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (een onderzoeksinstituut van de Universiteit Maastricht) gebruiken de begrippen competenties en vaardigheden door elkaar. In het taalgebruik zie je ook dat er geen duidelijk onderscheidt wordt gemaakt. Iemand die niet vaardig is in het uitvoeren van een bepaalde taak wordt ook wel incompetent genoemd. Sommige mensen zijn echter van mening dat vaardigheden leerbare activiteiten zijn terwijl competenties veel ruimer zijn. Een competentie omvat volgens hen zowel vaardigheden als kennis, persoonlijkheidskenmerken en intelligentie. In dit artikel wordt er geen onderscheid gemaakt tussen vaardigheden en competenties, maar wel tussen generieke competenties en beroepspecifieke competenties.
Mensen die van nature extravert zijn, houden van een feestje en zijn graag onder de mensen. Zij zullen over het algemeen minder moeite hebben met een competentie als klantgerichtheid. Op deze wijze kun je onderzoeken welke generieke competenties goed bij jou zullen passen. Ben je benieuwd naar de competenties die jij van nature bezit? Doe dan de competentietest en ontdek welke veelgevraagde vaardigheden jou onderscheiden.