11 november 2019
Dankzij de robotisering en de komst van artificiële intelligentie (AI) kan er steeds meer ‘mensenwerk’ door machines gedaan worden. Hierdoor zullen er beroepen verdwijnen maar zal ook bij steeds meer bestaande beroepen het werk ingrijpend gaan veranderen. Tegelijkertijd zullen er als gevolg van digitalisering en robotisering ook nieuwe beroepen ontstaan. Deze veranderende en nieuwe banen vragen om andere competenties dan vroeger. Er blijken 6 competenties te zijn die steeds belangrijker worden.
Wil je meteen weten hoe jij op deze competenties scoort? Doe dan de competentietest.
De taxiwereld is een goed voorbeeld van de andere eisen die gesteld worden als gevolg van technologische ontwikkelingen als robotisering. Vroeger moest je als taxichauffeur een taxivergunning hebben en de wegenkaart uit je hoofd kennen. Klantvriendelijkheid was geen vereiste, op een taxistandplaats wachtte je gewoon op een klant totdat je aan de beurt was. Nu kan iedereen taxichauffeur worden en heb je een navigatieapp die je laat zien hoe je moet rijden. Klantgerichtheid is datgene wat je onderscheidt van andere taxichauffeurs. Via een platform als Uber krijg je alleen nog klanten met een hoge score op klantvriendelijkheid. Dat betekent dat je jezelf, vaak met een glimlach, moet kunnen verkopen en dat je wordt afgerekend op zaken als afspraken nakomen, voorkomendheid en netheid. Dit geldt ook voor ander platforms. Of je nu je huis verhuurd via Airbnb, je spullen verkoopt via Ebay, Marktplaats of Etsy of een eigen webshop hebt. Een slechte beoordeling betekent minder omzet of werk.
Trefwoorden: Klantvriendelijk, servicegericht, humoristisch, verkopen, representatief.
Computers zijn vooralsnog niet in staat om non-verbale en verbale signalen van mensen goed te interpreteren. In de zorg en het onderwijs zal er daarom voorlopig genoeg vraag zijn naar mensen die andere mensen kunnen helpen of verzorgen. Maar ook in andere vakgebieden wordt het kunnen samenwerken steeds belangrijker. Veel werk wordt steeds specialistischer en vaak ook internationaler. Maar al die specialistische kennis moet uiteindelijk samenkomen in een eindproduct of -dienst. Dat betekent dat er samengewerkt moet worden. Je moet bijvoorbeeld overleggen met mensen uit andere landen die jouw taal niet spreken of samenwerken met mensen met een totaal andere opleiding en manier van werken en denken. Dat betekent dat mensen in hun werk steeds vaker te maken krijgen met andere culturen, gebruiken en opvattingen. Om goed te kunnen samenwerken heb je oog voor de wensen en belangen van anderen en kun je je inleven in iemands situatie en gevoelens. Dit vraagt om sociale vaardigheden en empathie.
Trefwoorden: Helpen, mensgericht, sociaal, hulpvaardig, empathisch.
Een baan voor het leven bestaat niet meer. De kans is groot dat je over tien jaar werk doet, waarvan je nu nog niet wist, dat het bestond. Daarnaast zijn er steeds meer mensen die voor zichzelf werken of (noodgedwongen) vaak van baan veranderen. Dat is aan de ene kant best bedreigend en geeft onzekerheid. Aan de andere kant biedt dit ook kansen en mogelijkheden. Dat betekent dat je moet leren omgaan met verandering en goed moet weten wat je kunt, wat jouw kwaliteiten zijn en hoe je jezelf kunt verbeteren. Dat vraagt om zelfstandigheid, een positief en reëel zelfbeeld en durf om te veranderen en te blijven ontwikkelen. Soms zal je jezelf moeten laten omscholen of moet je een extra training volgen. Maar het kan ook betekenen dat je andere vaardigheden leert door binnen je eigen werk of als vrijwilliger werkzaamheden op te pakken die nieuw voor je zijn. Heel zwart wit gezegd, wist de baas vroeger wat goed voor je was, nu ben je je eigen baas en verantwoordelijk voor je eigen daden en bijbehorende kwaliteiten.
Trefwoorden: Zelfstandig, alleen werken, kent eigen kwaliteiten, lost problemen zelf op, moedig, zelfontwikkeling.
Door de komst van robots en computers is al veel werk veranderd. Chirurgen opereren tegenwoordig bijvoorbeeld via een beeldscherm, horecapersoneel werkt met tablets, een vrachtwagenchauffeur maakt gebruik van een digitale routeplanner en de hovenier zet een grasmaairobot in. Daarnaast zorgt de nieuwe media ervoor dat we online shoppen en overal ons nieuws vandaan halen. Alles wordt digitaal. Er zijn nog maar weinig beroepen waar mensen niet werken met computers, tablets of andere mobiele apparaten. Het wordt dan ook steeds belangrijker om data te leren begrijpen en te kunnen analyseren. Vaak worden dit digitale vaardigheden genoemd. Je hoeft niet per se te kunnen programmeren, maar moet bijvoorbeeld wel een beeld hebben van de werking van een robot, hoe data worden verwerkt en vastgelegd, hoe een algoritme werkt of hoe je de betrouwbaarheid van een online medium kunt vaststellen. Dat zorgt ervoor dat je onafhankelijk blijft en beter in staat bent om de juiste keuzes te maken.
Trefwoorden: Goed met data, informatievaardig, nieuwsgierig, denkt goed na, zorgvuldig.
Vroeger ging je naar kantoor, de fabriek of het land om te werken. Elke maand kreeg je keurig je salaris uitbetaald. Je werkte je hele leven voor dezelfde werkgever of hooguit een paar verschillende bazen en ging je op je 65e of eerder met pensioen. Tegenwoordig veranderen mensen vaker van werkgever of werken als zelfstandige. Dit vraagt om een andere en veel ambitieuzere houding. Organisaties bestaan korter of moeten vaak veranderen om te kunnen overleveren Dat betekent dat werknemers continue moeten aantonen dat ze relevant zijn. Daarnaast zijn er steeds meer mensen die werken als zelfstandige. Voor hen geldt dat je wordt betaald voor het werk dat je doet, niet voor je aanwezigheid. Als je niet werkt, verdien je niets. Daarnaast moeten zelfstandigen ervoor zorgen dat ze voldoende opdrachten hebben. Ook qua pensioen moeten mensen steeds meer zelf regelen. Wie niet genoeg opzij legt of kan leggen, zal in veel gevallen langer moeten doorwerken. Om blijvend in je onderhoud te voorzien, moet je dus over een bepaalde gedrevenheid beschikken.
Trefwoorden: Resultaatgericht, verantwoordelijk, harde werker, slagvaardig, ambitieus.
Hoe meer creativiteit een functie vraagt, hoe groter de kans dat deze functie niet bedreigd wordt door robotisering. Een computer is niet creatief. Een schaakcomputer kan bijvoorbeeld heel goed schaken, maar kan geen nieuw spel bedenken. Met creativiteit wordt dus niet altijd bedoeld dat iemand mooi kan schilderen of boetseren. Met creativiteit wordt ook bedoeld dat iemand open staat voor nieuwe denkbeelden, buiten de gebaande paden durft te denken, ongebruikelijke ideeën heeft of een gevoel voor esthetiek en schoonheid heeft. In plaats van creativiteit wordt vaak de term innovatief gebruikt. Bedrijven en organisaties zullen altijd behoefte hebben aan innovatie. Wil je producten of diensten laten opvallen? Dan moeten deze zich op een of andere manier onderscheiden. Dat betekent dat je moet nadenken over hoe iets beter, mooier en sneller kan. Daar heb je mensen voor nodig, want creativiteit is een vaardigheid die een computer voorlopig nog niet heeft.
Trefwoorden: Vindingrijk, heeft veel ideeën, artistiek, ziet mogelijkheden, innovatief, vormgeving.
Voor de totstandkoming van de lijst met de 6 competenties van de toekomst is onder andere gebruik gemaakt van onderstaande vijf bronnen.
Voor veelgevraagde competenties heeft Jobpersonality in vacatureteksten gekeken naar de competenties die vaak genoemd worden. Hiervoor is een selectie gemaakt van veelvoorkomende vacatures voor beroepen op vooral mbo- en hbo-niveau. Het gaat hierbij om generieke competenties, ook wel soft skills genoemd. Dit zijn competenties die in verschillende functies van pas kunnen komen en zijn vakoverschrijdend. Dit in tegenstelling tot hard skills zoals lassen of programmeren die beroepspecifiek zijn. Op basis hiervan is een lijst gemaakt met generieke competenties die vaak gevraagd werden.
Veelgevraagde competenties in vacatures:
“…is nauwkeurig, kan in hoog tempo werken, houdt overzicht, is geordend …”
“…kan zelfstandig werken, heeft groot verantwoordelijkheidsgevoel…”
“…positieve werkhouding, zelfstandig, weet van aanpakken, goede communicatieve vaardigheden, representatief…”
“…communicatief vaardig, professionele werkhouding, staat stevig in zijn of haar schoenen…”
“…uitstekende sociale vaardigheden, verantwoordelijkheidsgevoel, gevoel voor service…”
“…oog voor detail, flexibel, gemotiveerd, zelfstandig, gastgericht, pakt graag problemen aan, goed in beslissingen nemen…”
“…representatief, klantvriendelijk, verzorgd uiterlijk…”
Deze lijst is niet uitputtend maar geeft wel een inzicht in de vaardigheden die vaak gevraagd worden. Bekijk voor de complete generieke competentielijst het overzicht met de 50 belangrijkste competenties.
Volgens het nationaal expertisecentrum voor het onderwijs SLO zijn er 11 vaardigheden te benoemen die mede als gevolg van robotisering, steeds belangrijker zullen worden. Het SLO noemt dit de 21e-eeuwse vaardigheden. Deze 11 vaardigheden van de toekomst worden ook vaak in het onderwijs als leidraad gebruikt.
11 21e-eeuwse vaardigheden volgen SLO:
Het World Economic Forum doet onderzoek naar de skills waarover men moet beschikken om van toegevoegde waarde te blijven voor een organisatie? In 2016 publiceerde zij een lijst met de 10 skills die je nodig hebt in 2020.
Top-10 van gevraagde competenties in 2020 volgens het World Economic Forum:
De Universiteit van Oxford heeft in 2013 een baanbrekend onderzoek gedaan naar de kans dat de werkzaamheden die bij een beroep horen verdwijnen als gevolg van robotisering. Dit blijken vooral creatieve en sociale beroepen te zijn. De top-10 van beroepen die volgens de Universiteit van Oxford het minst bedreigd worden door robotisering bestaat dan ook vooral uit beroepen in de zorg, het onderwijs en culturele sector.
Top 10 van beroepen die niet of nauwelijks gevoelig zijn voor robotisering. Het percentage geeft aan hoe groot de kans is dat dit gebeurt:
Wil je weten hoe groot de kans is dat jouw beroep bedreigd wordt door robotisering? Ga dan naar de beroepenzoeker en vind jouw beroep. Bij elk beroep is door middel van een percentage de kans op robotisering weergegeven.
Het UWV onderzocht in 2019 welke vaardigheden werknemers volgens de werkgevers nodig hebben om aantrekkelijk te blijven op de arbeidsmarkt. Allereerst hebben de werkgevers behoefte aan mensen die goed zijn in hun vak. Dit zijn hard skills zoals kunnen programmeren of het hebben van medische kennis. Maar werkgevers geven ook aan dat er behoefte is aan bepaalde soft skills. Dit zijn de vaardigheden die niet vakspecifiek zijn maar die wel nodig zijn om goed te kunnen functioneren. De gevraagde kennis wordt steeds breder en dankzij de technologische ontwikkelingen en robotisering is er meer behoefte aan werknemers die hoog scoren op onderstaande 5 kenmerken.
1. Digitale vaardigheden.
Alles wordt digitaal. Er zijn nog maar weinig beroepen waar mensen niet werken met computers, tablets of andere mobiele apparaten. In de bediening moet je bijvoorbeeld orders verwerken op tablets en leraren werken steeds meer met digitale leermiddelen en leerlingvolgsystemen.
2. Servicegerichtheid
Mondige patiënten, kritische ouders en veeleisende consumenten; het vraagt een vriendelijke, geduldige, maar vooral klantgerichte houding van werknemers om klanten tevreden te houden. In steeds meer beroepen hebben werknemers met klanten te maken.
3. Problemen op kunnen lossen
Het wordt steeds belangrijker om problemen te zien, te snappen wat er misgaat, en vervolgens met een oplossing te komen. Problemen kunnen oplossen vraagt iets van het denkvermogen van mensen. Het vraagt ook iets van creativiteit, omdat oplossingen soms ‘out-of-the-box’ kunnen zijn.
4. Samenwerken buiten het vakgebied
Om het werk goed te kunnen doen is samenwerken heel belangrijk. Het gaat dan niet alleen meer om samenwerken met directe collega’s, maar ook om samenwerking met andere organisaties of afdelingen buiten het eigen vakgebied.
5. Snel kunnen aanpassen aan verandering
Mensen moeten zich snel kunnen aanpassen aan veranderingen. Dit is volgens het UWV misschien wel de meest belangrijke vaardigheid op dit moment. Werknemers moeten meegaan met nieuwe ontwikkelingen, hun kennis actueel houden en zien wat er verandert binnen een beroep.
Bovenstaande inventarisaties hebben geleid tot de 6 generieke competenties van de toekomst. De genoemde zes competenties zijn niet bedoeld als een definitieve en allesomvattende lijst. Wel zijn het zes competenties waarin de meest genoemde competenties uit andere lijsten terugkomen. De lijst met zes competenties vertoont daarnaast weinig op elkaar lijkende competenties (in tegenstelling tot veel andere en vaak langere lijsten). In de lijst met 21e-eeuwse vaardigheden zitten bijvoorbeeld veel IT-gerelateerde competenties die veel overlap vertonen. Zoals ICT-basisvaardigheden en computional thinking. Maar ook in de lijst van het World Economic Forum zit veel overlap. Bijvoorbeeld op het gebied van sociale vaardigheden als empathie, samenwerken en aansturen van medewerkers. Tot slot vertonen de vijf essentiële vaardigheden van het UWV opvallend veel overeenkomsten met de zes competenties van de toekomst. Ook het UWV geeft aan dat servicegerichtheid (klantgericht) en samenwerken (samenwerkend) steeds belangrijkere vaardigheden worden. Het snel kunnen aanpassen aan je omgeving vraagt om gedrevenheid en zelfredzaamheid en problemen oplossen vraagt om creativiteit en kunnen analyseren. Digitale vaardigheden zijn eigenlijk een vorm van hard skills die onontbeerlijk zijn om in het algemeen in een 21e eeuw te kunnen functioneren maar vragen ook om een zeker analytisch vermogen.
De zes competenties van de toekomst staan relatief los van elkaar. Je kunt bijvoorbeeld heel creatief zijn en minder goed zijn in samenwerken. Je kunt weten wat je wilt (zelfredzaamheid) maar toch niet over de gedrevenheid beschikken om het voor elkaar te krijgen. En je kunt tot slot ook heel analytisch zijn maar toch niet in staat zijn om klantvriendelijk en servicegericht te werken. De lijst dient vooral inzichtelijk te maken waarom sommige competenties steeds belangrijker zullen worden.
